harriebielders.nl

Versie 61, 1 april 2025, tiende jaargang, de jaargang van de filosofie.

De website wordt geüpdatet op 1 juni 2025.

Deugden en ondeugden.

Schilderij ‘Triomf van de Deugden’: Minerva verdrijft de ondeugden uit de Tuin der Deugd.

Detail, Andrea Mantegna, Louvre – Paris, Bridgeman Images.

Minerva was de godin van wijsheid en wetenschap die heerste over de handel en nijverheid van Rome en beschermde ook schrijvers, dokters, onderwijzers en handwerklieden.

Over deugden en ondeugden.

‘Er is niemand bij toeval goed, goed zijn is een deugd die men in zijn jeugd reeds moet leren.’

Seneca, Romeinse filosoof, ca. 4 v.Chr. tot 65 n.Chr.

De klassieke deugdenleer of ofwel het nadenken over welke deugden we zouden moeten hebben om een goed mens te zijn, gaat terug tot de Griekse filosofen Plato en Aristoteles. Zij formuleerden de volgende kardinale deugden:

Voorzichtigheid - verstandigheid - wijsheid.
Rechtvaardigheid- rechtschapenheid.
Gematigdheid - matigheid - zelfbeheersing.
Moed - sterkte - vasthoudendheid - standvastigheid.

Het concept deugd was dus algemeen bekend in het oude Griekenland en vervolgens ook in het oude Rome. Daarna werd het overgenomen door de christelijke wereld en werd het geïntegreerd in de katholieke theologie en de westerse wereld.

Toen in 2019 het boek ‘De meeste mensen deugen’ van Rutger Bregman verscheen, ontspon zich een heftige discussie over of mensen van nature wel of niet deugen, meestal deugen, soms deugen of doorgaans helemaal niet.

Omdat we niet als een onbeschreven blad op deze aarde komen, maar de verworven eigenschappen van onze vorige levens meenemen, zal de mate van ‘aanleg’ tot deugdzaamheid per individu verschillen. Maar zoals de Romeinse filosoof Seneca al zei, wordt de ontwikkeling van deugden in hoge mate mede bepaalt door onze opvoeding, door de geldende normen en waarden van de cultuur waarin we opgroeien en leven, waarbij voorbeeldfuncties een belangrijke rol spelen, een visie die wordt ondersteund door sociologisch en psychologisch onderzoek.

Daarnaast is de mate van deugdzaamheid afhankelijk van de mate waarin we ons als persoon inzetten om deugdzaam te denken en te handelen, dus deugdzaam willen zijn. We hebben als mensenwezens immers een bewustzijn en het vermogen om te reflecteren en onze eigen keuzes te maken.

De huidige westerse cultuur wordt steeds meer gekenmerkt door individualisering, ‘… first’, het streven naar rijkdom, succes, status, aanzien, concurrentie en macht, het ontkennen van de uitkomsten uit wetenschappelijk en journalistiek onderzoek en het in toenemende mate niet accepteren van onafhankelijke rechtspraak, met als voorbeeldfuncties mensen als Donald Trump, die tot president van Amerika is gekozen ondanks vele aanklachten en veroordelingen voor begane wetsovertredingen en een retoriek gebruikt die de ene onwaarheid aan de andere rijgt.

Het feit dat hij met grote meerderheid is gekozen, zegt iets over de moraliteit van de mensen die hem gekozen hebben. De moraliteit, de deugdzaamheid van een maatschappij of groep wordt gevormd door de deugdzaamheid van de mensen die tot die maatschappij of groep behoren.

De beschreven typering van onze westerse cultuur schildert geen gunstige omstandigheden voor de ontwikkeling van deugden die nodig zijn om een weg te volgen die ons als individu en gemeenschap naar een gelukkigere toekomst leidt.

De Chinese filosoof Lao-Tze omschrijft het begrip Dao, ‘De weg’, als de weg die we creëren terwijl we hem gaan. Alles wat we doen en de wijze waarop we ons leven leven, beïnvloedt onszelf en alles om ons heen.

Volgens Lao-Tze is er een goede en een verkeerde weg. 'Goed' betekent dat we afgestemd zijn op de wereld om ons heen, ermee in contact staan en er op de juiste manier op reageren zodat we een weg scheppen en lopen waarop wij en alle mensen om ons heen kunnen floreren. Een verkeerde weg is omgekeerd: alleen maar mikken op ons eigen succes en macht, ongeacht hoe het met andere mensen gaat. Dat is ‘verkeerd’ omdat het op de lange duur ons leven en dat van de mensen om ons heen niet ten goede komt.

Of we van nature wel of niet deugen en of we meestal deugen, soms deugen of doorgaans helemaal niet, een ding staat vast, we kunnen deugdzaam worden door de goede dingen te doen, de goede weg te volgen.

Deze update gaat over deugden en ondeugden, over een tijd waarin ondeugden meer dan ooit zichtbaar worden, waardoor we ons er bewust van kunnen worden, als voorwaarde om ons denken en gedrag te veranderen.

Ik wens ons allen een lente met prachtige nieuwe en verfrissende kleuren en nieuwe en verfrissende manieren van denken en handelen op een deugdzame weg naar verder.

Columns.

Over fatsoen.

Fatsoen kan omschreven worden als het voldoen aan de algemeen geldende normen en waarden, aan een gangbare of verwachte manier van handelen binnen een groep of gemeenschap. De gemeenschappelijk gedragen manier van handelen vormt de basis van de opvoeding binnen een groep of gemeenschap.

Fatsoen wordt vaak verwisseld met moraal. Maar moraal is het samenhangend geheel van opvattingen dat een persoon of groep hanteert als leidraad om als mens goed te leven en juist te handelen. Fatsoen stamt oorspronkelijk af van het Latijnse ‘factio’ wat ‘het handelen’ betekent en is een vernederlandsing van het Franse ‘façon’, dat ‘manier van doen’ betekent en dan vooral ‘de juiste, correcte, gepaste manier van doen’. Fatsoen heeft dus te maken met ons dagelijkse gedrag als afgeleide van een gemeenschappelijke moraal.

Omdat moraal cultuurgebonden is, verschilt ook dat wat als fatsoenlijk gedrag wordt gezien binnen culturen met verschillende sociale, etnische of religieuze achtergronden. Binnen een bepaalde cultuur zijn er weer verschillende fatsoensnormen voor plaatsen of situaties. Zo zijn er bijvoorbeeld bepaalde kledingnormen voor het strand, op straat, in religieuze gebouwen of bij bepaalde gelegenheden.

In Nederland heeft fatsoen voor veel mensen een negatieve klank gekregen en wordt fatsoen gezien als ouderwets, bekrompen en als geen tolerantie voor afwijkend gedrag, wat alles te maken heeft met een vrijheidsopvatting waarin vrijheid wordt gezien als dat kunnen doen waar je zin in hebt, wat uiteraard tot conflicten en tegenstellingen leidt.

Na de tweede wereldoorlog onttrokken mensen zich massaal aan de tot dan toe algemeen geldende religieuze en andere hiërarchische normen en waarden en vonden we dat individuen die zelf moesten kunnen bepalen, waarbij vaak vergeten werd dat gemeenschappelijke normen en waarden noodzakelijk zijn om op een goede manier met elkaar te kunnen samenleven en dat normen en waarden dus niet alleen betrekking moeten hebben op wat goed is voor het individu maar ook op het welzijn van de maatschappij als geheel. Stel je voor dat we geen verkeersregels hadden of ons er niet aan zouden houden: de gevolgen zouden zowel individueel als maatschappelijke gezien dramatisch zijn.

Stond voorheen het belang van de gemeenschap centraal, na de tweede wereldoorlog kwam het belang van het individu centraal te staan. Beide situaties leiden tot conflicten. Werden mensen die zich voorheen niet aanpaste aan de algemeen geldende normen door de gemeenschap gecorrigeerd of buitengesloten, toen het individu centraal kwam te staan, moest er een evenwicht gezocht worden tussen de belangen van de gemeenschap en het individu en die zoektocht is nog steeds bezig en mede moeilijk gezien het groot aantal mensen uit zeer verschillende culturen die zich inmiddels hier hebben gevestigd.

In onze complexe samenleving wordt daarom al decennialang geprobeerd onze fatsoensnormen een eigentijdse invulling te geven. Zo probeerde premier Balkende dat in 2005 te doen onder het motto ‘Fatsoen moet je doen’, wat nog niet tot het gewenst resultaat heeft geleid gezien de dagelijkse conflicten over wat als fatsoenlijk gedrag wordt ervaren op het gebied van politieke en religieuze opvattingen, kleding, taalgebruik, verkeersgedrag en omgangsvormen.

Een eigentijds invulling van onze fatsoensnormen vereist een evolutie van ons of-of-denken naar een en-en-denken, waarin er normen en waarden ontstaan die zowel gericht zijn op het belang van het individu als op dat van de multiculturele samenleving, waarbij beide ‘partijen’ hun opvattingen over vrijheid zullen moeten bijstellen en moeten accepteren dat persoonlijke vrijheid voor iedereen geldt maar ook zijn grenzen heeft. Vrijheid zonder grenzen is geen vrijheid en leidt tot grenzeloze chaos en een afbrokkelende samenleving, wat het geval is als de vrijheid van de een ten koste gaat van de vrijheid van de ander.

Fatsoen is een deugd die wij doorgaans van anderen verwachten, maar als wij zelf worden beschuldigd van een gebrek aan fatsoen, vinden wij al snel dat dit getuigt van een ongeoorloofde bemoeizucht met onze privézaken. Telkens wanneer er een debat plaatsvindt over de publieke moraal, bewegen de standpunten zich tussen belang van het individu en ‘de ander’, de gemeenschap. In onze geïndividualiseerde maatschappij vinden we het moeilijk om ons zelfbeperking op te leggen vanuit een verantwoordelijkheid voor anderen, de maatschappij.

De gevolgen van het ontbreken van gemeenschappelijke normen en waarden en de daarmee samenhangende fatsoensnormen zijn dat de samenhang, de onderlinge verbondenheid, samenwerking en tolerantie afbrokkelen en dat er veel energie verloren gaat ten koste van de gemeenschappelijke inzet voor een betere toekomst. Vooruitgang vereist namelijk samenwerking.

De Indiase jurist, politiek leider en sociaal hervormer Mahatma Gandhi zei:

‘Je overtuigingen worden je gedachten,

je gedachten worden je woorden,

je woorden worden je daden,

je daden worden je gewoontes,

je gewoontes worden je waarden,

je waarden worden je lotsbestemming.’

Als we geen gemeenschappelijke overtuigingen hebben, leidt dat niet tot een gemeenschappelijke taal waarin we elkaar begrijpen, komen we niet tot gemeenschappelijke daden voor een betere toekomst voor ons allen, ontstaan er geen gemeenschappelijke gewoontes, waarden en fatsoensnormen waarin we ons verbonden voelen en is er geen sprake van een echte gemeenschap en van een toekomst. Want net zoals een gebouw zal instorten waarin geen solide verbinding is tussen de verschillende bouwelementen, zal ook een maatschappij instorten waarin geen sprake is van verbondenheid en samenwerking.

Laten we ons bewust worden van de noodzaak van verbondenheid en samenwerking ten behoeve van onze persoonlijke en maatschappelijke groei en ontwikkeling en daar overtuigingen, woorden, daden, gewoontes, waarden en fatsoensnormen voor ontwikkelen ten behoeve van een toekomst voor ons allen.

Juli 2024.

Over jaloezie.

Jaloezie of ijverzucht kan omschreven worden als een gemoedstoestand of emotie waarbij men datgene wenst te krijgen wat een ander reeds heeft, dat je je aangetrokken voelt tot de gloedvolle uitstraling van de ander, terwijl het je tegelijkertijd aan vertrouwen ontbreekt dat jij het ook in je hebt om op eigen wijze te schitteren.

Vanuit angst niet te kunnen krijgen waar je naar verlangt, ben je geneigd om de glans van de ander te willen controleren of bezitten. Alleen dan kun je je veilig voelen, zo lijkt het.

Vaak is er ook een relatie tussen jaloezie en hebzucht omdat er altijd wel iemand is die ‘meer’ heeft van iets dat jij graag zou willen hebben aan materiële zaken, eigenschappen of relaties, waardoor er een voortdurende drang naar meer ontstaat. Bij rijke hebzuchtige mensen zie je dan ook dat het opgebouwde kapitaal, de woonhuizen, jachten en feesten steeds extravaganter worden om elkaar te overtreffen.

De Nederlandse journalist en antropoloog Joris Luyendijk ontdekte tijdens een onderzoek in het financiële hart van Londen dat het bij veel mensen op het einde van het jaar niet ging om de hoogte van de bonus, maar of hun bonus hoger was dan van collega’s.

Dit houdt in dat jaloezie een belangrijke drijfveer is in hun werk, wat kan leiden tot gedrag dat alleen maar het eigen succes nastreeft en alle mogelijkheden zoekt om dit te bereiken. De verleiding om dit te bereiken door middel van ongeoorloofde praktijken is dan ook groot gezien de focus op het eigen succes. Er is dan ook een relatie tussen jaloezie, hebzucht en corruptie en andere vormen van misdaad.

De oorzaak van jaloezie kan, net als bij hebzucht, liggen aan het hebben van een negatief zelfbeeld, in ontevredenheid over ons eigen reilen en zeilen in het leven.

Socioloog & psycholoog Wendy van Mieghem schrijft hierover:

‘De wereld in je en de wereld buiten je spiegelen zich aan elkaar. Wanneer iemand straalt en waardering oogst voor het uitdrukken van haar kwaliteiten, kun je daar jaloers op worden. Het doet zeer om te zien hoe iemand anders wel in staat is om tot bloei te komen, terwijl je zelf voor je gevoel nog steeds worstelt met het leven en niet goed weet wat je ermee moet.

Jaloers zijn betekent dat je bang bent dat je niet in je leven kunt krijgen of houden wat de ander op dat moment lijkt te ervaren of te hebben.

Vaak raakt jaloezie ook ongeduld en wantrouwen in je aan. Je voelt afgunst en wilt NU hebben wat de ander heeft. Het liefst zou je het ter plekke willen opeisen of afdwingen. Tegelijkertijd voel je niet het vertrouwen dat je zelf in staat bent om uit je leven te halen wat je nodig hebt. Of weet je niet hoe je je eigen weg hiernaar toe kunt vinden.’

Als jaloezie haar basis heeft in een negatief zelfbeeld versterkt jaloezie dat alleen maar. Jaloers zijn kent dus een destructieve kant.

Het wegstoppen van jaloerse gevoelens is echter geen oplossing om destructie te voorkomen, maar werkt eerder averechts. Zoals bij alle emoties ligt de oplossing bij het aandacht geven, het zoeken naar wat er achter de emotie van jaloezie ligt.

Blijkbaar raakt het geluk, de uitstraling of de expressie van de ander waarop je jaloers bent een diep verlangen in je. De uitnodiging die in jaloezie ligt, is even eenvoudig als lastig: luister naar jezelf en leer het verlangen dat onder jouw jaloezie ligt herkennen en verstaan. Op welk aspect van of in de ander voel je je jaloers? Hoe zou jij dit aspect in je leven geïntegreerd willen hebben? En welke stappen heb jij nodig om daar te komen? Aldus Wendy van Mieghem, die hieraan toevoegt:

‘Er is geen enkele noodzaak om je te schamen voor jaloezie en hierdoor aspecten van je vrijheid te verliezen. Wat nodig is, is om de juiste houding te vinden van waaruit je je kunt verbinden met jezelf en met anderen. Jaloers zijn is een alarmbel die opstijgt vanuit de diepte van je menselijkheid om je te wijzen op een innerlijke parel die je negeert en verwaarloost. Dus ontdek wat je jaloers zijn zegt over JOU en vind jouw wijsheid achter jaloezie.’

November 2023.

Over gevoelens.

Gevoelens zijn een reactie op wat we horen, zien, ruiken, proeven en voelen. Gevoelens zijn hierdoor een vorm van feedback over hoe we dingen om ons heen ervaren, wat ons helpt om onszelf en de wereld om ons heen te leren kennen en te begrijpen en ons op een goede manier in die wereld te bewegen. We leren wat zacht en hard is, mooi en lelijk, wat ons verwondert en angstig maakt, ons aantrekt en afstoot, etc.

Hierbij is het van belang dat we ons realiseren dat onze gevoelens doorgaans subjectief zijn. Wat wij voelen is lang niet altijd hetzelfde wat anderen voelen in dezelfde situatie. Dat komt omdat we allemaal een eigen achtergrond hebben van waaruit we onszelf en de wereld om ons heen beleven. Dit referentiekader wordt gevormd door met name onze opvoeding en al onze positieve en negatieve ervaringen.

Zo kan het verschil tussen liefdevol zijn opgegroeid of emotioneel verwaarloosd zijn, leiden tot met vertrouwen of wantrouwen en emotioneel afstandelijk tegenover het leven staan. En als we eens gebeten zijn door een hond, zal een hond doorgaans een gevoel van angst oproepen.

Wat we aan gevoelens ervaren is het lichamelijk, emotioneel of cognitief ervaren wat een bepaalde situatie spontaan in ons oproept, waarbij:

- ‘lichamelijk’ staat voor de lichamelijke reactie op een bepaalde situatie, zoals het verstarren bij het zien van een hond die ons eens heeft gebeten;

- ‘emotioneel’ staat voor de emotionele reactie die een bepaalde situatie veroorzaakt, zoals de emotie angst die de confrontatie met de hond bij ons oproept;

- ‘cognitief’ staat voor het proces dat plaatsvindt waarin we ons bewust worden van wat er precies aan de hand is in een bepaalde situatie. We zien dat de man de hond strak aan de lijn heeft en dat stelt ons vervolgens gerust.

Opgemerkt moet worden dat er een verschil is tussen gevoelens en emoties. Het verschil ligt in de zichtbaarheid ervan. Situaties roepen vaak gevoelens in ons op die we voor ons zelf houden. Emoties zijn zichtbare uitingsvormen van wat we op een bepaald moment voelen. Gevoelens hebben we, emoties uiten we.

Vaak worden er 4 basisemoties genoemd:

Angst.
Boosheid.
Vreugde.
Verdriet.

Vaak worden hier 4 basisemoties aan toegevoegd die pas later na de geboorte ontwikkeld worden:

Verbazing.
Afschuw.
Schaamte.
Schuld.

Bovenstaande emoties worden basisemoties genoemd omdat achter deze emoties een hele hoop subtielere gevoelens zitten. Achter verdriet kan bijvoorbeeld teleurstelling, rouw of gemis zitten. En boosheid kent de nuances van geïrriteerd, gefrustreerd, razend en woedend.

In bovenstaande lijst ontbreekt naar mijn mening het gevoel ‘geluk’. Wellicht wordt het gezien als onderdeel van de emotie ‘vreugde’. Maar volgens mij is er een groot verschil tussen alles wat met vreugde, blijdschap en plezier te maken heeft en geluk. Vreugde en plezier worden gekenmerkt door een extatisch, uitgelaten gevoel dat zichtbaar wordt in bijvoorbeeld een lach, dans of andere lichamelijke uitingen.

Geluk wordt echter gekenmerkt door een diepe, innerlijke, rustige en vredige grondstemming van voldaanheid die ons zomaar overvalt als we iets moois zien of horen, of een echte verbinding voelen met iets of iemand, of als we het gevoel hebben dat het ons of anderen goed gaat.

Vreugde en plezier keren ons naar buiten en zijn doorgaans vluchtig. Geluk keert ons naar binnen en is een gevoel dat het leven langdurig draagt en energie geeft. Het is belangrijk om plezier te hebben, om onszelf te ontladen, te ontspannen, maar plezier kan ons diepe verlangen naar geluk niet vervullen en ook niet ontlopen.

De Amerikaanse hoogleraar Brené Brown noemt in haar boek ‘Atlas of the heart’ 87 emoties en vindt het absurd dat we niet de nuances in onze emoties kunnen voelen en onder woorden brengen. Onze verbinding met elkaar kan volgens Brown namelijk nooit groter of dieper zijn dan de verbinding die we voelen met onszelf. Want als we niet weten wie we zijn en wat we nodig hebben, wensen of geloven, dan kunnen we dat ook niet met iemand delen. Ons emotioneel vocabulaire vergroten, brengt ons dus niet alleen dichter bij onszelf, maar ook bij anderen.

In onze rationele wereld hebben we gevoelens en emoties ondergeschikt gemaakt en leven we vooral in ons hoofd. Door genuanceerd te kijken naar onze gevoelens en emoties kunnen we ze beter doorvoelen en op een passende manier uiten, wat goed is voor ons psychisch en sociaal welzijn. Het geeft ons inzicht in alles wat we voelen en helpt om onszelf beter te begrijpen en om er vat op te krijgen, er mee om te gaan.

Het is van belang ons te realiseren dat elke emotie iets zegt over onszelf en onze relatie met onze omgeving. Willen we een intieme verhouding met onszelf en onze omgeving opbouwen, dan is het wenselijk dat we zicht en grip krijgen op wat we voelen en de eventuele achtergronden ervan.

November 2023.

Overpeinzing:

De huidige tijd: de overgang van vissen- naar watermantijdperk.

Momenteel vindt er kosmisch gezien een enorme verandering plaats waardoor we ons op een omslagpunt bevinden in de geschiedenis van deze aarde en de mensheid. We verlaten het Vissentijdperk en treden het Watermantijdperk binnen. In vele oude culturen, zoals die van de Maya’s, is deze overgang al aangekondigd en beschreven.

Bekend is dat de stand van de planeten invloed heeft op de aarde en dus ook op ons. Het sterren- en planetenstelsel zijn voortdurend in beweging en volgen al eeuwenlang bepaalde cycli. Zo draait de aarde elke 24 uur om haar lengteas, waardoor we dagen en nachten hebben, draait de aarde in 12 maanden om de zon met een bepaalde schommeling waardoor de seizoenen ontstaan en doorloopt de aarde in 12 maanden de zogenaamde dierenriem waardoor ze gedurende elk twaalfde deel van het jaar een zodanige stand heeft ten opzichte van een specifieke planetenconstellatie dat ze daarmee een energetische verbinding heeft die ons beïnvloedt.

Door haar eigen plaats binnen het sterrenstelsel en door haar eigen bewegingscyclus doorloopt ook de zon op haar eigen manier de verschillende dierenriemtekens en wel in omgekeerde richting en in een cyclus van precies 25.920 jaren. De zon staat dus tijdens elk twaalfde gedeelte van de cyclus, een sterrenmaand, in een bepaald teken van de dierenruim en wel gedurende een periode van 2160 jaar. In onze tijd verlaat de zon de invloed van het dierenriemteken Vissen en komt onder invloed van het teken Waterman. Hierdoor wordt het energieniveau op aarde sterk verhoogd, wat niet alleen zeer ingrijpend is maar ook noodzakelijk om ons als mensen op een hoger niveau te laten functioneren, omdat de toestand van de wereld in veel opzichten zo alarmerend is dat ze in haar voortbestaan wordt bedreigd, wat een totaal nieuw gedrag vereist.

De overgang van de ene periode naar de andere gaat altijd gepaard met destabilisatie, onzekerheid en angst. Het oude brokkelt af, het blijkt toch niet wat we ervan verwacht hadden of levert zoveel problemen dat de toekomst er duister uitziet. Wat er in de plaats voor zou moeten komen, is nog niet duidelijk. De oude zekerheden vallen weg en er is nog geen echt nieuw houvast. Hierdoor raken we ontregeld, worden we onzeker en uit onze comfortzone gehaald. We zijn dan geneigd om als verdediging barricades op te werpen, onze zienswijze te verharden, ons terug te trekken in nostalgie en om letterlijk ten strijde te trekken tegen datgene wat niet past binnen het ons bekende veilig wereldje.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat we in deze tijd een verharding zien van standpunten binnen en tussen o.a. godsdiensten, politieke opvattingen, wetenschapsrichtingen en filosofische en spirituele stromingen.

Door de energieverhoging van het Watermantijdperk zullen we niet alleen in staat gesteld worden om ons bewustzijn te verruimen, meer open te staan voor de aardse en bovennatuurlijke werkelijkheid en ons betrokken te voelen bij wat er om ons heen gebeurt en moet gebeuren, maar zal ook wat er tot nu toe verborgen in ons leefde aan het licht komen, niet alleen het goede maar ook het kwade. Dat betekent dat ook onze negatieve impulsen die we vroeger verborgen wisten te houden of onderdrukt werden door de normen van religies en culturen, nu naar buiten komen, hetgeen we overal om eens heen zien. De kwade krachten van dictatuur, nationalisme, populisme, radicalisme, terrorisme, narcisme en egoïsme krijgen alle ruimte, terwijl we dachten en hoopten dat we op weg waren naar een democratische, vreedzame en tolerante samenleving. Het lijkt of we terugvallen naar het niveau van de dieren, zoals de oud assistent van de secretaris-generaal van de VN, Robert Muller, de huidige tijd typeerde.

De diepere bedoeling van deze negatieve ontwikkeling is dat we die negatieve egokrachten, doordat ze zo duidelijk zichtbaar worden, kunnen zien, herkennen en erkennen, zodat we ze kunnen ontmaskeren en omvormen tot zelfbewuste positieve krachten. We kunnen onze egoïstische, negatieve gevoelens pas omvormen tot zelfbewuste positieve krachten als we ze zien, erkennen, ons er bewust van worden.

De verhoging van de energie van het Watermantijdperk kan en zal ons helpen om nieuwe wegen te zoeken en te bewandelen, de weg van betrokkenheid, de weg van ons hart in plaats van de weg van ons ego, of om met de woorden van Robert Muller te spreken:

‘We hebben de verantwoordelijkheid om van deze planeet een Paradijs te maken. Wij mensen hebben niet meer genoeg aan logica en rede. Dat tijdperk hebben we gehad en het voldoet niet meer. We gaan nu het tijdperk van de liefde binnen: liefde voor onszelf, de mensheid, de planeet en de wonderbaarlijke schepper van dit alles’.

Harrie Bielders, Reiken naar de hemel 2, pag.5-14.

Teksten:

6 teksten van Ryan Holiday uit zijn boek 'Discipline is het doel: De kracht van zelfbeheersing'.

Aristoteles omschreef deugd als een soort ambacht, iets wat je kunt najagen, net zoals iemand de beheersing van een beroep of een vaardigheid najaagt. Hij schreef:

‘We worden bouwers door te bouwen en we worden harpisten door harp te spelen. Op dezelfde manier kunnen we rechtvaardig worden door rechtvaardige daden te verrichten, zelfbeheersing verwerven door beheerst te handelen, dapper worden door dapper te handelen.’

Deugd is wat we doen. Het is iets waar we voor kiezen. Niet één keer. Het is een dagelijkse uitdaging, een waarmee we niet slechts een keer maar constant, herhaaldelijk te maken krijgen. Zullen we egoïstisch of onbaatzuchtig zijn? Dapper of bang? Sterk of zwak? Wijs of dom? Zullen we goede gewoonte aanleren of een slechte? Moedig zijn of juist laf? Onwetend zijn of een nieuw idee onderzoeken? Hetzelfde blijven of groeien? De gemakkelijke weg of de juiste weg? Pag.13-14.

We zeggen dat we autonomie nastreven, en toch geven we ons maar al te graag over aan gewoontes die tegen ons zeggen dat we ongelukkig, hongerig en eenzaam zijn, pijn hebben en zwak zijn zonder ze. Hoe bedroevend is dat?

‘Toon me een man die geen slaaf is’, eiste Seneca, waarbij hij duidelijk maakte dat zelfs de slavenhouders vastzaten aan de verantwoordelijkheden van het instituut slavernij. ‘De een is een slaaf van seks, de ander van geld, weer een ander van ambitie: iedereen is zijn slaaf van hoop of angst.’

De eerste stap, zei hij, was erkennen dat je afhankelijk bent van datgene waar je afhankelijk van bent. Daarna moet je afkicken; afkicken van je minnares, van je verslaving aan werk, je drang naar macht, wat het ook is. Waar het om gaat, is of het goed voor je is. Waarom laten we ons commanderen door onze (onder)buik, of door dat apparaat dat op dit moment vergroeid is met ons lichaam? Het lichaam kan niet de leiding hebben. Dat geldt ook voor gewoontes. Wíj moeten de baas zijn. Pag. 53-54.

Succes kweekt slapheid. Het kweekt ook angst. We raken erdoor verslaafd aan de door ons geschapen comfortabele dingen. En dan worden we bang om ze te verliezen. Seneca was niet streng en sober als Cato, maar hij wist uit ervaring dat hij zo kon leven als dat nodig was.

Door ongemak op te zoeken, maken we onszelf sterker. Als we niet elke dag heel Spartaans gaan leven, kunnen we in elk geval beter onszelf regelmatig sterker maken zodat we er niet bang voor zijn. Het feit is namelijk dat het leven op een dag ernstig ongemak voor ons in petto heeft. Zien we die met angst en beven tegemoet? Of zijn we er juist klaar voor?

We moeten nu zelfbeheersing uitoefenen, in tijden van overvloed, want niemand van ons weet wat de toekomst brengt. Het enige wat we weten, is dat overvloed nooit blijvend is. Pag. 94-95.

Een heleboel mensen zijn ‘heerser’ over hun universum terwijl het hun ontbreekt aan de belangrijkste macht die er is: de macht over hun eigen geest, de macht over hun daden en keuzes. Pag. 126.

Jammer genoeg is discipline tegenwoordig erg zeldzaam. In een wereld van sociale media en onmiddellijke bevrediging waarin schaamteloosheid wordt toegejuicht, hebben we niet veel respect voor mensen die grenzen stellen en zich daaraan houden. Ofwel: mensen die zich met hun eigen zaken bemoeien. Die volgens bepaalde regels leven. Die hun privéleven privé houden. Zich niet door anderen door de modder laten slepen. Die niet verstrikt raken in de vreemde praktijken van anderen. Mensen die sterk genoeg zijn om te zeggen wat ze wel of niet prettig vinden. Die de ruimte en voorkeuren van anderen respecteren.

Dat lijken vrij normale dingen waar toch bijna niemand grip op heeft. Denk aan alle woorden die we hebben om mensen die niet zo zijn te omschrijven: Kletsmajoren, emotionele wrakken, deurmatten, dramaqueens, bemoeiallen, slapjanussen, intriganten, roddelaars.

We leven in een tijd van vulgariteit, domheid, onvolwassenheid en egoïsme. Een tijd van vrijheid waarvan we hebben besloten dat het een vrijbrief is voor idioterie, domheid en overvloed. Kijk naar onze helden: realtity-tv-sterren, influencers, professionele worstelaars, youtubers, volksmenners. Dat zijn geen helden. Deze mensen dienen als voorbeeld hoe het niet moet zijn. De mensen die we moeten bewonderen zijn rustig, waardig, gereserveerd, serieus, professioneel, respectvol naar zichzelf en anderen toe. Pag. 216-217.

Veel beroemde en aanbeden personen waren niet perfect. Waren ze dat wel, dat zouden ze ons geen hoop geven. We houden van ze omdat ze hun best deden. Omdat ze hun koers aanpasten als dingen verkeerd gingen, omdat ze bescheiden waren als ze zegevierden, omdat ze het werk deden en dit resultaat opleverde. Dit is hoe er een pad voor ons wordt geschapen. Pag. 245.

Beelden van februari en maart 2025:

Je kunt alle afbeeldingen op deze website vergroten door erop te klikken.

Het weer in februari en maart was een afspiegeling van de toestand in onze woelige wereld, namelijk een wereld vol tegenstellingen.

Het weer in februari was koud, gevolgd door bijna zomerse temperaturen in de eerste weken van maart, waarin warmterecords werden gebroken. 8 en 21 maart waren de warmste dagen ooit, waarna de temperaturen van de een op andere dag daalden met 10 graden.

President Trump zette de wereldorde op zijn kop door de honderden decreten die hij uitvaardigden en de jarenlange vriendschappelijke banden met Oekraïne en Europa op scherp zette.

Rond Israël woedt de oorlog voort, omdat de onderliggende probleem niet wordt opgelost: het recht van de Palesteinen om daar ook te wonen. Het is hun oorspronkelijke woongebied waaruit ze door de Joden na de tweede oorlog werden verdwenen.

Het donkere van macht, oorlogen en het ontbreken van nuances en de bereidheid tot overleg is nog volop aanwezig. Wellicht leidt de ontluikende lente energie naar nieuwe en vruchtbare inzichten.

Lente: de overgang van grauw en doods naar langzaam weer kleurrijk en levendig.

Boeken:

De Boekenweek leverde weer een schat aan boeken op.

Eden is met haar twee broers op weg naar een meteorietkrater, ergens in Duitsland. Ze heeft een missie: haar jongste broer redden. Benjamin heeft een depressie, Johnny een rijbewijs. Benjamin weet alles van sterren en meteorieten, Johnny de weg – hopelijk. En Eden? Die zit er tussenin. Altijd tussenin.

Honderd jaar eenzaamheid verhaalt van het exotische en tragische geslacht Buendía, dat de stad Macondo op het moeras veroverde, ruim een eeuw voordat de stad haar apocalyptische einde vindt. Natuurrampen, exploitatie en meedogenloze oorlogen bepalen de geschiedenis van de Buendía’s, waarvan de stichter José Arcadio, een alles beproevende amateur-alchemist, onder meer bewijst dat de wereld rond is: een zinvolle, zij het late ontdekking.

Beladen huis is het relaas van een vrouw na het overlijden van haar man. Na zijn dood dringt tot haar door dat hun huis overwoekerd is geraakt met spullen en zwaarmoedigheid. Terwijl zij de kamers opruimt, ontstaat langzaam weer ruimte in haar gevoelens voor hem. Ze wil terugvinden hoe hij ooit was, hoe zij ooit was en begrijpen waarom hun leven samen is gelopen zoals het is gelopen. Herinneringen komen terug, de doorwerking van het verleden wordt zichtbaar, materiële en psychische verwerking gaan hand in hand. Beladen huis is een moedige memoir over de ruimte die je inneemt in een relatie, in een gezin, in de maatschappij, als moeder en als vrouw, over eenzaamheid, angst en de keuzes die we maken uit liefde.

In deze Surinaamse historische roman heeft zij met verve een stukje geschiedenis van Suriname tot leven gebracht. De roman speelt in de periode 1765-1779. Het is de bloeitijd van de suikercultuur en ook de periode van de Boni-oorlogen. De plantage-eigenaren leven in voortdurende vrees voor aanvallen die marrons onder leiding van Boni uitvoeren op de plantages. Tegen dit decor beschrijft Cynthia Mc Leod in meeslepende stijl het leven van Sarith en Elza, dochters uit een Joodse plantersfamilie, en hun slaven. In de onrechtvaardige slavenmaatschappij die de kolonie Suriname is, ervaren meesters en slaven dat de suiker duur wordt betaald.

Dit is een dynamische tijd met veel veranderingen. Aan de ene kant zijn we druk met ons werk en onze relaties in een maatschappij van hectiek, stress, een overdaad aan informatie en opinies, en tegelijkertijd is er een toenemend innerlijk bewustzijn dat men ook anders met het leven kan omgaan dan men gewend was. Men zoekt naar nieuwe vormen van bewustzijn, kennis, wijsheid en verbinding.
Jaap Hiddinga heeft verschillende boeken geschreven over de ontwikkeling van het bewustzijn, maar er zijn nog talloze stukken informatie die op wat voor manier niet aan bod zijn gekomen.
Bouwstenen van wijsheid bevat een aantal aantekeningen en losse artikelen die ondersteunend kunnen zijn voor een levenswijze waarin men bewust met zichzelf, de medemens en de natuur omgaat. Een levenswijze van stilte en contemplatie en van verbinding met onze ziel, naar een onbekende toekomst vol licht. Als extra bevat dit boek de volledige tekst van Boeddha en de uil.

Het grootste veiligheidsvraagstuk van onze tijd is niet de wereld met haar onderlinge conflicten, maar de aarde die meer en meer ontregeld raakt. Steeds heviger gaat de planeet tegen de mensenwereld tekeer. De wereld heeft de fysieke aarde ontwricht en nu ontwricht de aarde de wereld.
De moderne diplomatie, dat eeuwenoude overleg tussen landen, moet zich daarom dringend opnieuw uitvinden. Hoe zou dat eruit kunnen zien?

De 44-jarige chocolatier Lotte Bonnet woont al jaren gelukkig in Zuid-Limburg met haar man Emil, een voormalige vluchteling uit Bosnië. Maar dan pleegt Emil onverwacht zelfmoord tijdens het lopen van de Camino en blijft Lotte ontredderd achter.

Als ze elf maanden later naar Bosnië reist om zijn as uit te strooien, ontdekt Lotte dat Emil heeft gelogen over zijn identiteit. Ze schakelt een advocaat uit Sarajevo in om onderzoek te doen naar zijn verleden, en die komt tot een schokkende ontdekking.

Ondertussen gaat Lotte zelf de Camino lopen, exact volgens de route en planning van Emil. Ze wil achterhalen wat hem tot zijn wanhoopsdaad dreef. Maar iemand volgt haar, iemand die niet wil dat ze de waarheid ontdekt.

Dit is het verhaal over de uit Mexico gevluchte Alex, een teruggetrokken jongen die stage loopt op een Nederlandse universiteit en probeert te redden wat er te redden valt. Om te leven moet hij praten, om te overleven juist niet.
Hou je stil is een meeslepende roman over dichte grenzen en grenzeloze moed, over de kracht van taal en het troebele onderscheid tussen daders en slachtoffers.
Alle personages in dit boek zijn verzonnen. De feiten niet.

Kunst:

Van 15 t/m 30 maart was er weer 'Kunst in Valkenburg' (KIV) op het landgoed van Chateau St. Gerlach.

Carmelo Lopez, Mirandes/Der Blick, glas.

Jacky Zegers, Punky XL, neolith.

Petra Verhees, Kastanje, glas, zand, oxides.

Iwona Miliszewska, Butterfly, brons.

Isabelle Scheltjens, Golden Down,

glass fusing mosaïc portrait.

David Gerstein, Rothcild Ave, metall laserent, handpainted.

Suus Suiker, Symbiose 160-31, encoustic mixed media.

Frank Meijers, Blauwe sluier, olieverf.

Wil van de Laan, Julius Caesar, brons.

Lita Cabellut, Elephant, fiberglass, handpainted.

Babke Moelee, Kijk mij..,

brons.

Daan Wildschut, Kind met pop, olieverf.

Nieuwe uitgaven in 2025:

Bijzondere teksten.

Voorwoord.

Ik heb de gewoonte om stukken of stukjes tekst die me raken in tijdschriften en boeken aan te strepen en deze naderhand over te typen en op de slaan op mijn computer in de map ‘Bijzondere teksten’, om ze later gemakkelijk terug te kunnen lezen of te gebruiken in teksten van columns, boeken of website.

Veel van de ‘Bijzondere teksten’ publiceerde ik reeds in de boekjes ‘Gedachten, Audius 1’, ‘Gedachten, Audius 2’, ‘Teksten die me raakten’ en ‘Beelden en overpeinzingen’. Deze teksten bundelde ik onlangs in het boekje ‘Reflecties 2’.

In dit boekje ‘Bijzondere teksten’ zijn een aantal korte en langere teksten opgenomen die ik verzamelde in de periode 2022-2024. Ik deed dat omdat ze me raakten en inspireerden. Ik hoop dat ze dat jouw als lezer van dit boekje ook doen.

Boekenwijsheden 2.

Voorwoord.

Ik kan me mijn leven niet voorstellen zonder boeken. Ze hebben in grote mate mede bepaald wie ik ben geworden. Ze hebben me met situaties en opvattingen geconfronteerd die ik niet op een andere manier zou zijn tegengekomen. Ze hebben mijn opvattingen voortdurend veranderd en aangevuld, verrijkt, en ze hebben me mede laten ontdekken wie ik ben en wat ik hier op aarde heb te doen.

Van veel boeken die ik heb gelezen, heb ik stukjes uitgetypt die me raakten. Van de periode 2016-2021 heb ik de stukjes tekst van 20 boeken samengebracht in het eerste boekje ‘Boekenwijsheden’.

In dit boekje ‘Boekenwijsheden 2’ vind je teksten uit 5 meer recentere boeken die me troffen en die, naar mijn bescheiden mening, de essentie van deze boeken weergeven. Ik hoop dat ze ook jou inspireren tot nieuwe gedachten en daden. Immers:

‘Woorden geven vorm aan onze gedachten en onze gevoelens. Zij geven gedachten gewicht en maken ze daarmee aards. Blijvend. Woorden boetseren emoties en wijsheden. Ze kunnen zowel oorlogen als de liefde verklaren. Ze kunnen mensen maken en breken, barricades opwerpen of juist muren afbreken. Woorden zijn de fijnere instrumenten van onze ziel en ieder mens is de dirigent van zijn eigen composities.’

Hans Peter Roel, Ki. Pag. 159.

Voor inlichtingen over alle uitgegeven boeken van harriebielder.nl:

ga naar 'Winkel' in het hoofdmenu of klik op onderstaande klop.

Naar 'Winkel'

Je kunt alle afbeeldingen op deze website vergroten door erop te klikken.

Reacties en aanbevelingen via

harriebielders@gmail.com